Zasady konserwatorskie
Zarówno profesjonalnym konserwatorom-restauratorom dzieł sztuki, konserwatorom – pracownikom służb ochrony zabytków, konserwatorom-architektom, urbanistom, budowlanym, archeologom, badaczom, właścicielom
i użytkownikom obiektów zabytkowych, duchownym – codziennym konserwatorom świątyń, opiekunom kolekcji i zbiorów muzealnych, w odpowiedzialnej realizacji zadań pomaga przestrzeganie siedmiu podstawowych zasad dotyczących traktowania dóbr kultury:
1. zasady PRIMUM NON NOCERE,
2. zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartości (materialnych i niematerialnych),
3. zasady minimalnej niezbędnej ingerencji (powstrzymywania się od działań niekoniecznych),
4. zasady, zgodnie z którą usuwać należy to (i tylko to), co na oryginał działa niszcząco*,
5. zasady czytelności i odróżnialności ingerencji oraz ich estetycznego podporządkowania oryginałowi (niekonkurencyjności),
6. zasady odwracalności metod i materiałów*,
7. zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie, wraz z pełną dokumentacją wyników badań oraz przebiegu kolejnych działań*.
Opr. B. J. Rouba
* zasady nr 4 i 6 wymagają uwzględnienia specyfiki działań archeologicznych. Zasada odwracalności metod i materiałów w praktyce jest jedną z najtrudniejszych do realizacji. Należy ją rozumieć jako drogowskaz, zobowiązanie do ciągłego doskonalenia i poszukiwania takich materiałów, które w przyszłości będzie można całkowicie i bez szkody dla obiektu z niego usunąć. Jeśli natomiast całkowite usunięcie nie byłoby możliwe, to zastosowany dziś materiał przynajmniej nie powinien utrudniać użycia innych środków, które w przyszłości zostaną wynalezione.
* zasada nr 7 oznacza np., że w konserwacji nie wolno stosować materiałów eksperymentalnych i niesprawdzonych, a jedynie te, które w testach laboratoryjnych spełniły kryteria trwałości, odporności na starzenie
i nieszkodliwości dla materii zabytków. Dotyczy to również metod konserwatorskich, które powinny być całkowicie bezpieczne – nie niszczyć ani materii, ani nie prowadzić do zubożenia wartości niematerialnych zabytku.
Zasady adaptacji
Adaptacje do nowych funkcji nie niszczą zabytków, jeśli przestrzega się reguł:
• zbieżności funkcji z charakterem i warunkami obiektu, dostosowanej do zabytku, a nie odwrotnie,
• bezinwazyjności prac – bez uszczuplania substancji zabytkowej i naruszania historycznych
nawarstwień – zakrywać, a nie wyrzucać!
• nie niszczenia integralności technicznej,
• nie niszczenia integralności estetycznej, prowadzącego do utraty dawności,
• użytkowania bezpiecznego dla materii zabytku.
Opr. B. J. Rouba
